Voor wie maak je je (auto)biografie?

DE BIOGRAFIE-GITS - blog door Edwin Gitsels - 21/08/2019

In 50 wekelijkse blogs leg ik je alle ins en outs uit van het (laten) schrijven van je levensverhaal. In de eerste fase bepalen we de kaders. Vorige week ging het over het waaróm. Deze week in aflevering 3: voor wie is je (auto)biografie? Het antwoord op die vraag is bepalend voor de vorm en de inhoud…

In mijn cliëntèle onderscheid ik drie categorieën:

• Zij die hun levensverhaal vastleggen voor hun dierbaren, hun familie en vrienden, en dan vooral kinderen en kleinkinderen
• Zij die hun levensverhaal vastleggen voor lotgenoten, die dezelfde (gezondheids)problemen hebben meegemaakt, of deelgenoten van hun passies
• En zij die hun levensverhaal vastleggen voor zichzelf

1/  VOOR FAMILIE EN VRIENDEN

De 81-jarige Ellen zat anderhalf jaar geleden tegenover me in de wachtkamer van de huisarts. Ze zei: ‘Ben jij niet die man die biografieën maakt?’ Had ze in ons lokale sufferdje gelezen. Daar stond een interview met foto in toen ik Dit is je leven net was gestart. We raakten aan de praat. Ze was geïnteresseerd en zei dat ze ooit als ze de leeftijd ervoor had ? ook wel zo’n biografie wilde. Ons gesprek eindigde abrupt toen de dokter haar binnenriep.
Een paar maanden later kwam ik haar op straat tegen. Op opgewekte toon alsof ze een vakantie-ervaring beschreef vertelde ze me dat vijf minuten nadat ik haar in de wachtkamer had gesproken, ze te horen had gekregen dat ze ongeneeslijk ziek is. ‘Dus die biografie moet er nu toch maar snel van komen. Ik bel je als ik al mijn andere zaakjes geregeld heb.’

WAARDEVOL EN INDRUKWEKKEND

Zo geschiedde. Inmiddels is het boek voor de helft klaar. Ellen was allang opgegeven, maar ze is ijzersterk. Het gaat nog steeds redelijk goed met haar. Zij heeft vier kleinkinderen, de oudste is acht jaar en ze zal dus nooit een volwassen gesprek met hen kunnen voeren. Maar zij heeft de behoefte om hen te vertellen wat zij allemaal heeft meegemaakt in haar leven. Door het werk van haar man heeft ze in drie verschillende werelddelen gewoond, gewerkt en geleefd. Ook haar verhalen over haar prille jeugd in de Tweede Wereldoorlog zijn zeer waardevol en indrukwekkend voor haar kleinkinderen.
Zoals Ellen heb ik meer cliënten, die aan het eind van hun leven hun verhaal willen nalaten aan de generaties die na hen komen. Als jij dat ook wilt of al aan het doen bent, betekent dat voor de inhoud dat er een aantal dingen uitgelegd moeten worden. De wereld zag er 30, 40, 50, laat staan 75 jaar geleden zo totaal anders uit dat een beschrijving van de toenmalige maatschappij en normen en waarden essentieel is om een en ander goed te kunnen begrijpen. Zeker als je kleinkinderen zich pas over een jaar of 10 als ze de leeftijd ervoor hebben, voor het eerst echt in het boek zullen gaan verdiepen.
Vraag je dus bij alles af: zullen ze snappen wat hier gebeurt en waarom het gebeurt?

2/ VOOR LOTGENOTEN, LIEFHEBBERS EN DEELGENOTEN

Annemarie had mij gevonden via Google, zij had haar verhaal zelf al opgeschreven maar was zich er bewust van dat het taalkundig onvoldoende was om zo uit te brengen. Want dat wilde ze: haar levensverhaal uitgeven om vrouwen die hetzelfde of iets soortgelijks hadden meegemaakt een hart onder de riem te steken. Ze te steunen door te laten zien dat ze niet de enige zijn.
Ze stuurde me haar manuscript en ik las het aangrijpende verhaal van een vrouw die door behulpzaam te willen zijn in een nachtmerrie belandde. Haar nichtje, het dochtertje van haar broer, kon door omstandigheden tijdelijk niet meer thuis wonen, en dus ving Annemarie het meisje maandenlang op. Toen het nichtje weer naar haar ouders was, werd Annemarie op een dag door de politie gebeld. Er was aangifte gedaan van maandenlang stelselmatig seksueel misbruik van het meisje. De dader zou haar vriend zijn. Of ze voor verhoor naar het bureau kon komen.

POSITIEVE LES

De rest van het verhaal moet je zelf maar lezen, het boek is inmiddels te koop. Op de achterflap schrijft ze: ‘Juist nu ik erg ziek ben, heb ik een enorme drive om vrouwen te inspireren om het maximale uit hun leven te halen.’ Annemarie heeft het drama dat zich in haar leven heeft afgespeeld omgedraaid naar een positieve les, en die wil ze met de wereld delen.
Het hoeft natuurlijk geen ellende te zijn wat je met anderen wilt delen. Marja werkte bijna 40 jaar als stewardess en purser bij de KLM. Ze heeft zoveel gezien en meegemaakt dat ze besloot er een boek over te maken. Voor iedereen die in de luchtvaart actief is of is geweest een feest der herkenning, of juist, voor de jongere generaties, een bron van vermaak en verbazing over hoe de (vlieg)wereld is veranderd sinds de jaren 70.

3/ Voor jezelf

Kees ging in 2017 met pensioen. Dat wil zeggen, hij was al 70 toen, maar besloot eindelijk zich definitief terug te trekken uit zijn bedrijf en zijn zoon het roer in handen gegeven. Hij heeft als ondernemer tot vier keer toe een nieuw bedrijf uit de grond gestampt. De eerste twee gingen failliet, maar het derde heeft hij met een miljoenenwinst kunnen verkopen. Het vierde is nu dus in handen van zijn zoon.
Kees heeft zijn hele leven keihard gebuffeld en nu hij tot rust is gekomen, denkt hij veel na over wat hij allemaal heeft meegemaakt. Daaruit is de behoefte ontstaan om het op te schrijven, als verwerkingsproces eigenlijk, als een manier om inzicht te krijgen in wat er allemaal is gebeurd en waarom. Oorzaak en gevolg. Welke keuzes en beslissingen heeft hij genomen, en welke gevolgen hadden ze?

EEN SCHRIJVER LEEFT TWEE KEER

Wat Kees allemaal vertelt is fascinerend en leerzaam voor iedere ondernemer, maar hij doet het vooral voor zichzelf. Schrijfster Natalie Goldberg tekende in haar klassieker Schrijven vanuit je hart op: ‘Een schrijver leeft twee keer. Eén keer het echte leven en de tweede keer als hij of zij het opschrijft.’ Dat is wat Kees aan het doen is.
Ook al is het voor zichzelf, Kees heeft ervoor gekozen om het op te schrijven alsof hij het aan zijn zoon vertelt. Dat geeft hem focus.
Je autobiografie schrijven is een verhaal vertellen. En een verhaal vertel je altijd aan iemand. Maak een heldere keuze in wie die iemand is (of wie die mensen zijn) en het zal je enorm helpen in het proces en in je focus.

Volgende keer: wat vertel je wel en wat vertel je niet in je (auto)biografie?